Nowy papież Leon XIV, wybrany 8 maja 2025 roku jako Robert Francis Prevost, przedstawił swoją wizję i program pontyfikatu podczas pierwszego spotkania z Kolegium Kardynalskim 10 maja. Pierwszy w historii amerykański pontyfik wybrał imię o głębokim znaczeniu, które wiele mówi o kierunku, jaki zamierza nadać swojemu pontyfikatowi.
Symbolika imienia: dlaczego Leon XIV?
Wybór imienia papieskiego zawsze ujawnia intencje nowego pontyfika. Leon XIV był szczególnie bezpośredni w wyjaśnieniu swojej decyzji: "Powody są różne, ale przede wszystkim dlatego, że Papież Leon XIII, w historycznej encyklice 'Rerum novarum', poruszył kwestię społeczną w kontekście pierwszej wielkiej rewolucji przemysłowej; a dziś Kościół dzieli się z wszystkimi swoim dziedzictwem nauki społecznej, aby odpowiedzieć na kolejną rewolucję przemysłową i rozwój sztucznej inteligencji, które stawiają nowe wyzwania w zakresie obrony godności ludzkiej, sprawiedliwości i pracy."
To odwołanie do Leona XIII nie jest bez znaczenia. Encyklika "Rerum Novarum" (1891) jest uważana za tekst założycielski katolickiej nauki społecznej, odpowiadający na wyzwania industrializacji i rodzącego się kapitalizmu. Wybierając to imię, nowy papież wyraźnie sygnalizuje swoją intencję dostosowania katolickiego nauczania społecznego do współczesnych wyzwań technologicznych.
Dziedzictwo Soboru Watykańskiego II i Franciszka
W swoim pierwszym przemówieniu Leon XIV podkreślił swoje zaangażowanie w kontynuację drogi wytyczonej przez Sobór Watykański II i pogłębionej przez swojego poprzednika Franciszka. Wyróżnił kilka fundamentalnych osi zaczerpniętych z adhortacji apostolskiej "Evangelii Gaudium":
- Powrót do prymatu Chrystusa w głoszeniu Ewangelii
- Nawrócenie misyjne całej wspólnoty chrześcijańskiej
- Rozwój kolegialności i synodalności
- Uwaga na "sensus fidei" (zmysł wiary) wiernych
- Dowartościowanie pobożności ludowej jako autentycznego wyrazu wiary
- Troskliwa opieka nad najbardziej potrzebującymi i wykluczonymi
- Odważny i ufny dialog ze współczesnym światem
"Musimy wspólnie dążyć do bycia Kościołem misyjnym. Kościołem, który buduje mosty i dialog", oświadczył pontyfik podczas swojego pierwszego pojawienia się na balkonie Bazyliki św. Piotra, manifestując w ten sposób swoją wolę kontynuacji pastoralnej orientacji Franciszka.
W obliczu wyzwań technologicznych: nowa "Rerum Novarum"?
Serce programu pontyfikatu Leona XIV wydaje się kształtować wokół odpowiedzi Kościoła na nowe technologie, szczególnie sztuczną inteligencję. Podobnie jak Leon XIII, który sformułował chrześcijańskie zasady w obliczu rewolucji przemysłowej, Leon XIV zamierza wykorzystać dziedzictwo katolickiej nauki społecznej, aby odpowiedzieć na kwestie etyczne stawiane przez tę nową rewolucję technologiczną.
Kilka aspektów wydaje się szczególnie ważnych:
- Obrona godności ludzkiej w obliczu automatyzacji i cyfryzacji
- Kwestie sprawiedliwości społecznej związane z transformacją pracy
- Sprawiedliwość w rozwoju i dostępie do nowych technologii
- Etyczne implikacje sztucznej inteligencji
Jego osobiste doświadczenie daje mu wyjątkową perspektywę na te kwestie. Urodzony w Ameryce, ale służący długo w Peru, łączy zrozumienie zaawansowanych centrów technologicznych z wrażliwością na realia krajów rozwijających się.
Metoda zarządzania: kolegialność i dialog
W zakresie zarządzania kościelnego Leon XIV wydaje się chcieć pogłębić drogę synodalności i kolegialności zapoczątkowaną przez Franciszka. Jego pierwsze spotkanie z kardynałami składało się z dwóch części: przemówienia, po którym nastąpił czas wymiany na temat "bardzo konkretnych sugestii i propozycji", z których niektóre były wspominane przed konklawe.
To partycypacyjne podejście wpisuje się w wizję Kościoła jako "rodziny Bożej", gdzie różnorodność członków znajduje swoją jedność w Chrystusie. "Widzieliśmy, jaka jest prawdziwa wielkość Kościoła, który żyje w różnorodności swoich członków zjednoczonych z jedyną Głową, Chrystusem", podkreślił.
Kościół, który buduje mosty
Obraz "mostów" użyty przez Leona XIV podczas jego pojawienia się na balkonie wydaje się centralny w jego wizji. Przywołuje jednocześnie:
- Dialog ekumeniczny i międzyreligijny
- Zaangażowanie Kościoła w kwestie społeczne i polityczne
- Zbliżenie między tradycją a nowoczesnością
- Połączenie między różnymi częściami Kościoła powszechnego
Ta metafora nabiera szczególnego znaczenia, pochodząc od pierwszego amerykańskiego papieża, który jednak spędził znaczną część swojej kariery w Ameryce Łacińskiej i jest uważany za "najmniej amerykańskiego" amerykańskiego kardynała w Watykanie.
Ciągłość w duchu Vaticanum II
Leon XIV wyraźnie umieścił swój pontyfikat w linii Soboru Watykańskiego II, którego fundamentalne znaczenie dla współczesnego Kościoła podkreślił. Cytując zarówno Franciszka, Benedykta XVI, jak i Pawła VI w swoim pierwszym przemówieniu, sygnalizuje swoją wolę wpisania swojego działania w historyczną ciągłość, jednocześnie odpowiadając na specyficzne wyzwania obecnego momentu.
Zakończył swoje przemówienie, powtarzając słowa Pawła VI z początku jego posługi Piotrowej w 1963 roku: "Niech przejdzie przez cały świat wielki płomień wiary i miłości, który rozpali wszystkich ludzi dobrej woli, oświeci drogi wzajemnej współpracy i przyciągnie do ludzkości, ponownie i zawsze, obfitość boskiej łaskawości, samą moc Boga, bez którego pomocy nic nie jest wartościowe, nic nie jest święte."
Pontyfikat u progu nowej ery
Program pontyfikatu Leona XIV znajduje się na przecięciu wierności tradycji Kościoła i otwartości na współczesne wyzwania. Jego międzynarodowe doświadczenie, wykształcenie matematyczne i głęboka znajomość prawa kanonicznego dają mu cenne narzędzia do radzenia sobie ze złożonymi kwestiami stawianymi przez sztuczną inteligencję.
Rok jubileuszowy 2025, w którym rozpoczyna się jego pontyfikat, oferuje silną symboliczną okazję do rozwinięcia tej wizji. W świecie naznaczonym rosnącymi napięciami i radykalnymi transformacjami technologicznymi, program Leona XIV proponuje drogę, która łączy wierność zasadom chrześcijańskim ze zdecydowanym zaangażowaniem w kwestie naszych czasów.
Historia pokaże, jak ten program się zmaterializuje, ale pierwsze wskazówki sugerują pontyfikat, który będzie dążył do zmobilizowania dziedzictwa katolickiej nauki społecznej, aby odpowiedzieć na etyczne i społeczne wyzwania ery cyfrowej, jednocześnie pogłębiając reformy kościelne zapoczątkowane przez jego poprzedników.
